Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng quan trọng và được chú trọng giảng dạy trong cả môi trường giáo dục lẫn làm việc quốc tế. Kỹ năng này có thể giúp ích rất nhiều trong việc hình thành và phát triển các kỹ năng mềm khác. Hãy cùng QTeens tìm hiểu về tư duy phản biện trong bài viết dưới đây nhé!
Tư duy phản biện là gì?
Tư duy phản biện critical thinking, còn được biết đến là tư duy phân tích là một quá trình bao gồm hai bước phân tích và đánh giá thông tin, từ đó sẽ đưa ngược lại những chất vấn về giả thiết của vấn đề. Hiểu đơn giản, đây là quá trình đi từ sự tiếp nhận, khả năng nắm bắt nguồn thông tin cho đến việc phân tích các hệ tư tưởng được tiếp nhận và cuối cùng đánh giá, chất vấn lại vấn đề giả định. Theo triết học, loại tư duy này đề cập đến 2 khả năng của con người: Thứ nhất là khả năng suy nghĩ, tư duy rõ ràng; thứ hai là khả năng giao tiếp, diễn đạt và lập luận vấn đề đúng đắn.
Bên cạnh việc thúc đẩy quá trình suy nghĩ chủ động của bản thân, tư duy phản biện này có tác dụng như kim chỉ nam khi tác động, làm nâng cao khả năng phản biện ở người khác. Qua đó chúng ta sẽ được hướng vào những tư duy và mục đích đúng đắn.
Các loại tư duy phản biện
Có 2 loại tư duy phản biện, bao gồm tư duy phản biện tự điều chỉnh và tư duy phản biện ngoại cảnh. Tư duy phản biện tự điều chỉnh là khả năng con người tự tranh luận với những quan điểm của chính mình trong nội tâm trước một vấn đề nào đó. Để tìm ra đúng sai, con người sẽ tự mình đánh giá, phản bác lại những điều chủ quan trong tư duy bước đầu của mình, qua đó tự hoàn thiện và đưa ra nội dung phản biện hoàn chỉnh nhất.
Khác với loại hình phản biện thứ nhất, tư duy phản biện ngoại cảnh được hình thành nhằm giải quyết những khác biệt về quan điểm, ý kiến giữa các cá nhân trong một cộng đồng khi tranh luận về một vấn đề nào đó. Tư duy này được hình thành theo 3 bước sau: Nhận thức được vấn đề và điều khác biệt của vấn đề, cũng như tổng thể ý kiến, quan điểm của người khác; sau đó đưa ra những đánh giá khách quan mới và từ đó phản biện lại những ý kiến sai lệch, cũng như đưa ra thông tin đúng đắn.
Các phương pháp rèn luyện tư duy phản biện
Có rất nhiều phương pháp để rèn luyện tư duy phản biện, tùy vào khả năng của mỗi người. Dưới đây 4 bước rèn luyện đơn giản, phù hợp với tư duy phản biện của người Việt Nam và được nhiều phụ huynh áp dụng trong giáo dục con tại nhà:
Để hình thành tư duy phản biện sắc bén, trước hết cần không ngừng trau dồi kiến thức của bản thân, học thêm những điều mới mẻ thông qua đọc sách và rèn luyện khả năng quan sát, đánh giá vấn đề. Người có kiến thức sâu rộng, am hiểu về vấn đề sẽ có được kỹ năng tự tin. Ngược lại, nếu thiếu kiến thức nền tảng hay kiến thức tổng quát của vấn đề thì trong quá trình phản biện bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí đi vào bế tắc và buộc phải dừng lại.
Một trong những rào cản lớn nhất của tư duy phản biện đó là suy nghĩ chủ quan, vì vấn đề sẽ không được mở rộng, phân tích cũng như giải quyết triệt để khi được giải quyết theo hướng cảm tính và quá đặt nặng cái “tôi” vào đó. Thay vì suy nghĩ mọi thứ theo hướng cá nhân, hãy loại bỏ góc nhìn chủ quan mà mở rộng, khách quan trong mọi việc. Từ đó, vấn đề sẽ được xem xét một cách logic, hạn chế rào cản trong phản biện.
Để tư duy phản biện được rõ ràng, chỉn chu nhất, việc đưa ra những câu hỏi giả định và lật lại vấn đề là điều không thể thiếu. Các câu hỏi giả định được đặt ra có thể liên quan đến vấn đề, liên quan đến các đánh giá về vấn đề hay liên quan đến đánh giá của bản thân mình về tính đúng, sai của vấn đề, từ đó chủ đề được đưa ra sẽ sâu sắc hơn, hiểu chi tiết hơn. Sau khi có những câu hỏi giả định và đưa ra được những đánh giá riêng, hãy đem vấn đề ra để lật lại một lần nữa và xem xét chúng theo khía cạnh ngược lại, có thể bạn sẽ tìm thêm được nhiều ý tưởng mới, hoặc phát hiện ra lỗ hổng trong những suy nghĩ, lập luận trước đó.
Trong quá trình tư duy phản biện, trước những phản bác, ý kiến trái chiều, thay vì vội kết luận kết quả, hãy bình tĩnh và phân tích lại vấn đề một lần nữa theo hướng thực tế. Xem xét sự việc đúng sai dựa trên những điều đã được chứng minh trước đó và tự đúc kết cho mình những kiến thức riêng là điều cần thiết trong tư duy phản biện, cũng như tránh kết luận vấn đề theo cảm tính. Điều này không chỉ khiến những tư duy và kiến thức bị sai lệch, mà còn khiến chúng ta mất tự tin trong những lần sau đó.
Những cẩm nang tư duy phản biện hay và bổ ích
Trên thế giới hiện nay có rất nhiều tài liệu nghiên cứu về tư duy phản biện, bao gồm các cẩm nang tư duy phản biện bằng sách in hay các tài liệu tư duy phản biện ebook. Đây sẽ là những công cụ hữu ích và bồi dưỡng kiến thức, phương pháp rèn luyện năng lực này được hiệu quả. Phụ huynh có thể mua hay tải chúng trên Internet và áp dụng hỗ trợ cho quá trình phát triển tri thức và kỹ năng của con. Cùng tìm hiểu 3 tác phẩm nghiên cứu về tư duy phản biện được đánh giá cao và được tin dùng nhiều nhất nhé:
“Cẩm nang tư duy phản biện: Khái niệm và công cụ” là một trong bộ sách tư duy gồm 6 cuốn của Richard Paul, Linda Elder. Tuy chỉ vỏn vẹn 46 trang, tác phẩm cung cấp nhiều nội dung phong phú, mới lạ cho người đọc. Bên cạnh đó, sách đưa ra những quy tắc cụ thể để bạn có thể áp dụng một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.
“Tư duy nhanh và chậm” được viết bởi tác giả Daniel Kehlmann, là một tác phẩm khoa học nổi tiếng về tư duy, bàn về tư duy của con người trong khía cạnh tính hợp lý và tính phi lý. Cuốn sách được chia làm hai phần gồm Tư duy nhanh và Tư duy chậm. Với nhiều thành tích xuất sắc mà cuốn sách này đã đạt được trong hạng mục Sách Khoa học quốc gia của Mỹ. Đây sẽ là cuốn sách hữu ích dành cho những ai đang muốn rèn luyện tư duy phản biện mà chưa tìm được hướng đi chính xác.
“Lối mòn của tư duy cảm tính” là cuốn sách tâm lý – kỹ năng sống của Ori Brafman và Rom Brafman. Tác giả đang muốn cảnh báo về tình trạng báo động của phương pháp tư duy nói chung và tư duy phản biện nói riêng. Cuốn sách đưa ra những nhận định khách quan của về tư duy và các phương pháp để mỗi người có thể tránh xa lối mòn của tư duy cảm tính.
Rèn luyện năng lực tư duy phản biện và kỹ năng toàn cầu với chương trình QTeens tại QTS
Tư duy phản biện là năng lực quan trọng cần rèn luyện thành thục trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, khi người học Việt Nam bước ra học tập và làm việc khắp nơi trên thế giới. Ngay từ bây giờ, hãy giúp con rèn luyện kỹ năng phản biện ngay từ bây giờ, với chương trình học trực tuyến chất lượng chuẩn quốc tế như QTeens. Đây là chương trình kiến tạo Công dân toàn cầu ĐẦU TIÊN tại Việt Nam, xây dựng lộ trình học tập cụ thể theo từng bước đi của học viên và đảm bảo đầu ra chuẩn quốc tế trong hành trình trở thành công dân toàn cầu, giúp con của bạn đủ khả năng đi du học hoặc theo học các chương trình học thuật bậc cao. Học viên sẽ được trang bị và rèn luyện thành thục bộ kỹ năng của thế kỷ mới, bao gồm: Learning Skills – The Four C’, Literacy Skills – IMT và Life Skills – FLIPS.
Lộ trình học của chương trình QTeens trang bị cho học viên tiếng Anh trong môi trường toàn cầu, do các Giáo sư đầu ngành tại Úc thiết kế giáo trình, dựa trên Khung chương trình chuẩn châu Âu CEFR. Con của bạn sẽ thành thục General English (tiếng Anh Tổng quát), Math English (tiếng Anh Toán học) và Science English (tiếng Anh Khoa học). Học viên còn được trang bị kiến thức chuẩn quốc tế làm nền tảng vững chắc. Với tiếng Anh – kỹ năng – kiến thức quốc tế, con của bạn sẽ có đủ hành trang để tự tin sống, học tập và làm việc tại bất cứ quốc gia nào trên thế giới.
Áp dụng phương pháp học chuẩn quốc tế Blended Learning và các công nghệ hiện đại như Hệ thống Quản lý Học tập LXP, Trí tuệ Nhân tạo AI, Công nghệ Lớp học ảo Virtual Classroom,… chương trình QTeens giúp con sẽ được trải nghiệm chương trình quốc tế ngay tại nhà, đảm bảo an toàn phòng dịch Covid-19. Học viên có thể tự do lựa chọn, book lớp học không giới hạn với giáo viên 100% bản xứ với tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ, am hiểu kiến thức chuyên môn và kỹ năng sư phạm dày dặn.
Tổng kết
Đồng hành cùng học viên và phụ huynh là đội ngũ Giáo viên Học thuật nhiệt tình và tận tâm tại QTS, có trách nhiệm giải đáp tất cả thắc mắc về hệ thống và nội dung bài học cho học viên. Con sẽ luôn được động viên tinh thần trong suốt quá trình học cũng như được xây dựng lộ trình học tiếng Anh dựa trên trình độ đầu vào và năng lực, tiến độ học tập. Chương trình kiến tạo công dân toàn cầu QTeens cũng thường xuyên báo cáo kết quả học tập định kỳ của con đến với phụ huynh, để bố mẹ luôn biết được khả năng và cảm nhận sự tiến bộ Anh ngữ của con.
Mọi chi tiết về QTeens, xin vui lòng tìm hiểu thêm tại: https://qteens.qts.edu.vn/ hoặc liên hệ vào số điện thoại: 0283 8404 505 và địa chỉ email: [email protected] để được hỗ trợ kịp thời nếu còn bất kỳ câu hỏi cho chúng tôi.
